EXPERIMENTER-POPÜLER HALLER: GÜCE TAPINMA, VERİLMEYEN SİNEMA ÖDÜLÜ, GÜLŞEN FOBİSİ, FETVACI PROFESÖRLER

Amerikalı sosyal psikoloji uzmanı Stanley Milgram 1960'larda yaptığı bir dizi davranış kalıpları deneyi ile bugün bile geçerliğini koruyan kuramlar oluşturmuş saygın bir bilimadamıdır. Milgram, insanların her şartta otoriteye bağlanmaya hazır bir ruh haline sahip olduğunu, bireysel tavır ve sorumluktan kaçtığını ve güce tapma duygusunun en akıl dışı durumlarda bile insan zihnini kolayca esir alabileceğini savunuyordu. 

Experimenter* (Deneyci) filmi Milgram'ın hayatına ve yaptığı bazı sosyal deneylere odaklanır. Örneğin deneklerden birine "öğretmen" diğerine "öğrenci" görevi verilir. Öğretmen rolünü oynayan kişi kendisine verilen kağıttaki soruları diğerine yöneltecek, her yanlış cevapta ise "ceza olarak" dozu giderek artan seviyede elektrik şoku veren bir aleti çalıştıracaktır. Katılımcı "öğretmenlerin" hemen hepsi hiç tereddütsüz "madem emir böyle, kurallara uyarım" havasında karşısındakine işkence uygular pozisyona düşmekte sakınca görmez. Cezalandırılan koltuğunda kendisi oturmadığı sürece mesele yoktur.

Benzetmek gibi olmasın ama bizdeki meslek birlikleri ile sendika, dernek gibi kurumların Milgram'ın kurgusal çalışmalarında verilen görevi yerine getiren, bu görevi veren "güce" bağlılık gösterip, ne yaptığını asla sorgulamayan sözde öğretmenlerden pek bir farkı yok. 

Geçen yıl Antalya festivalinde en iyi film dahil dört ödül kazanan "Sarmaşık" filmine sponsor kurum Turkuvaz Medya'nın festival programında da açıklanan (yani taahhüt edilmiş olan) 100.000 TL para ödülü verilmedi. Rivayete göre "Sarmaşık" filminin birinci gelmesi Turkuvaz yetkililerinin (Sabah gazetesinin de yeraldığı medya grubu) hoşuna gitmemişti. Bir diğer yoruma göre, filmin yönetmeni Tolga Karaçelik, ödül teşekkür konuşmasında o dönem cezaevinde olan Can Dündar ve Erdem Gül'e atıfta bulununca, anında kara listeye alınmış; anons edilmiş olmasına rağmen para ödülünden vazgeçilmişti. Neresinden bakılırsa bakılsın bir ifade özgürlüğü skandalı ve apaçık mesleki mağduriyet olan bu durum karşısında koskoca sinema birlikleri, dernekleri ne yaptı diye merak ediyorsanız, özetle: "MIŞ gibi" davrandılar, böyle bir olay olmamış gibi.

Benzer şekilde RTÜK tamamen "otorite benim" keyfiliği içinde şarkıcı Gülşen'e önce video klibi, sonra da bir şarkısındaki sözler nedeniyle para cezası verdi. Daha da acıklısı, RTÜK'ün karar gerekçesi tamamen kadın düşmanı ve cinsiyet ayrımcılığı içeren ifadelerle doluydu. Gülşen'in hayat kadınına benzetilmesi yalnızca bir örnek, gerisini siz düşünün! 

Neredeyse hergün "bölünerek çoğalan" müzik birlikleri, sanatçı dernekleri bu durum karşısında dayanışma gücünü göstermek yerine sessiz kalmayı tercih etti. Herhalde günün birinde Gülşen'e değil ceza veren otoriteye ihtiyaç duyabiliriz, aman tadımız kaçmasın diye düşündüler...

Bunlar popüler kültüre ait gibi görünen, ancak yanlışların sorgulanmaması, sorumluluktan kaçış tavrı nedeniyle herkesin geleceğini ilgilendiren olaylar.

Öte yandan vatandaşın vergileriyle desteklenen TRT'nin canlı yayınında "namaz kılmayan hayvandır" güzellemesi(!) yapan profesör ünvanlı birinin durumu nihayet kültürel ve düşünsel zenginliğimiz üzerine "tüy dikmeyi" başardı. Bu sözleri söyleyen şahısla ilgili etkili ve yetkililerin kınama bildirileri genelde meselenin kenarından köşesinden dolanıyor ve ortada vahim bir durum "yokmuş gibi" bir tablo çiziliyordu. Kimse sorumluluk almayı düşünmemiş olacak ki, zaten hakareti yağdıran görevine kaldığı yerden devam ediyor. Dahası ikinci bir açıklama yaparak "sözlerimin arkasındayım, ama üslupta hata yaptım" diye düzeltti. Bir başka deyişle namaz kılmayanlar insandan sayılmaz deseydi muhtemelen "fevkaladenin fevkinde" olacaktı!

[*] Experimenter (2015)
Yönetmen: Michael Almereyde, Oyuncular: Peter Sarsgaard, Winona Ryder